Hayalet uçak, radar sistemleri tarafından yakalanamayan ya da yakalanması çok güç olan uçaklara verilen resmî olmayan bir isimdir.
Radarlar uçakların yerlerinin belirlenmesinde çok başarılıdır. Bu durum bir hava saldırısı sırasında öncelikle sürpriz faktörünü ortadan kaldırır. Ayrıca düşman avcı uçaklarının ya da uçaksavar sistemlerin uçaklara karşı önlem alması olanağı doğurur. Bu düşüncelerden hareketle ABD’li mühendisler radarların uçakları görmesini güçleştiren çeşitli yöntemler buldular. Radara yakalanmama özelliğine sahip uçaklara “stealth” yani hayalet uçak adı veriliyor. Bugün halen kullanımda olan en yaygın iki hayalet uçak türü, bir avcı uçağı olan F-117 ve bombardıman uçağı olan B-2. Hayalet uçakların varlığı 1988 yılından beri biliniyordu; ne var ki proje çok gizli olduğundan uzun süre açığa çıkarılamadı. İlk hayalet uçak olan F-117A, 1981 yılında ilk uçuşunu yapmıştı.
Uçakların bir hava görevi sırasında radarlardan izlenebildikleri, bilinen bir gerçek. Bir uçağın radar ekranındaki görüntüsüne, o uçağın radar kesiti denir. Uçakları görünmez kılmanın başlıca yolu, radar vericileriyle gönderilen radyo dalgalarının hedeften sekerek alıcı antene dönmesini engellemek. Bunun için de uçak gövde kanatları yumuşak kıvrımlarla ya da dik olmayan açılarla kesişen birçok düzeyle tasarlanarak, çarpan radar sinyallerinin sağa sola, hatta yukarı saçılarak antene dönmemesi sağlanır. Uçağın yüzeyleri radar sinyallerini geri yansıtmadan emen malzemelerle kaplanmıştır. Özel tasarlanmış yüzeyler bu yüzeylerin kaplanmasında kullanılan malzemeler sayesinde, hayalet uçaklar radar ekranında bir uçaktan çok, bir kuş gibi görünür.

Hayalet uçakların radara yakalanma olasılığı sıfır değil; ama bu olasılık normal uçaklardan çok daha düşük. Bu da radar dalgalarını geldikleri yönden farklı yönlere yansıtacak şekilde düzenlenmiş değişik açılı gövde yapısı ve uçağın birçok yerinde dış kaplamanın hemen altına yerleştirilmiş, radar dalgalarını emici özellikte bir madde ve radar dalgalarını karıştıran elektronik sistemler yardımıyla oluyor. Böylece uçağın rcs’si (radar cross section: bir cismin, çarptığı radar dalgalarını radar alıcısına ne oranda geri yansıtacağını ve dolayısıyla radara fiziksel büyüklüğüne, ne göre, hangi oranda bir sinyal göndereceğini belirleyen özellik.) düşürülür. Normalde bir uçağın rcs’si büyüklüğüne ve geometrik şekline bağlı olmasına karşın hayalet uçaklar kendileriyle aynı büyüklükte normal uçaklardan çok daha düşük rcs’ye sahiptirler, dolayısıyla radara yakalanma olasılıkları çok daha azdır. Bütün bunlara rağmen uçaklar radara tümüyle yakalanmaz değil. Bununla birlikte 150 km maksimum menzilli bir radar, normal bir uçağı 120 km’de yakalıyorsa bir hayalet uçağı 3 km’de ancak yakalayabilecektir, ki bu mesafede radar tespiti anlamsızdır; uçak çıplak gözle bile tespit edilebilir. Ayrıca 3 km’de tespit edilen bir hedefe kilitlenip vurmak da çok zor.
Hayalet uçakları uzun mesafeden tespit edebilecek bir sistem fikri ortaya atılıyor. Bu sistemde radar alıcısıyla vericisi farklı konumlarda, ayrıca birden fazla alıcı olması gerekiyor ve bu alıcıların uçak ve uyduların üzerinde taşınması düşünülmüş. Böylece hayalet uçağın farklı yönlerde konumlanmış vericiler tarafından alınacak ve uçağın yeri az bir sapma ile tespit edilebilecek. Bu projeyi geliştirerek hayalet teknolojisini altetmek mümkün; fakat projenin maliyeti hayalet projesinin maliyetinden bile yüksek olacağı için pek pratik değil. Bunun yanında hayalet uçaklar farklı türde algılama aygıtlarından, sözgelimi ısıl (termal) görüntüleme sisteminden gizlenemez.
F-117 Nighthawk
Lockheed Martin F-117A Nighthawk (Gece Şahini, takma adı The Black Jet – Siyah Jet); dünyanın radara yakalanmama teknolojisiyle geliştirilmiş ve hizmete girmiş ilk hava aracı. Körfez Savaşı döneminde basında geniş yer bulmuştur. Dünyada sadece ABD Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmıştır, ancak ABD Hava Kuvvetleri, elindeki F-117’leri daha başarılı olan yeni nesil F-22’lerle değiştirmiştir.

Vurulamayacağı iddia edilen F-117’lerin bu ünvanı, NATO’nun Sırbistan’a müdahalesi esnasında vurulmasıyla sona ermiştir. Bu da F-22’lerle değiştirilmek istenmesinin temel sebeplerinden biriydi.
Radara yakalanmama özelliğini, farklı yönlerde yansıtma gerçekleştiren farklı açılı plakalarla ve malzeme özellikleriyle sağlamaktadır. Onaylanmamakla birlikte hızı ses hızının biraz altındadır. Gövde tasarımı ve şekli yüzünden ses hızından yüksek uçamaz. Tasarımından dolayı yakıtı hiç de ekonomik olmayan şekilde tüketir. 860 km’lik uçuş mevziline sahiptir. Genel olarak avcı değil bombardıman uçağıdır. Sadece manevra kabiliyeti avcı uçaklarıyla boy ölçüşebilir. Uçak, tasarımı sayesinde radar ekranında bir kuş kadar iz bırakmaktadır. Standart bir uçağı 150 km’den tespit edebilecek bir radarın F-117’yi tespit edebileceği mesafe 3 km’dir, bu mesafede uçak çıplak gözle bile açıkça görülebilir durumdadır. F-117A, 1983’ten beri Amerikan ordusunda kullanılıyor.
Lockheed firmasınca üretilen sıradışı dizayna sahip uçak, egzoz gazının yoğunluğunu azaltabilen bir sisteme sahip. Uçak bu sayede kızılötesi güdümleme sistemi kullanan füzelere işaret bırakmıyor. 122 milyon dolara malolan ve 54 adedinin aktif görevlerde kullanıldığı tek kişilik uçak saatte 1040 km hız yapıyor, 1056 km uçuş menziline sahip. 2.3 ton bomba taşıyabilen uçak, termonükleer bomba da taşıyabiliyor.
Teknik özellikleri
- Mürettebat: 1 Pilot
- Uzunluk: 20,08 m
- Yükseklik: 3,78 m
- Kanat açıklığı: 13,20 m
- Ağırlığı: 23.814 kg
- Servis tabanı: 10,000 m
- Hız: 1040 km/s
- Menzili: 860 km
- Motor : 2× General Electric F404-F1D2 turbofans
- Motorun itiş gücü: 96 kN
F-22 Raptor
F-22 Raptor (Yırtıcı Kuş), Lockheed Martin firması tarafından, hava üstünlüğü odaklı,düşük radar izi ile yüksek görünmezlik sağlamaya yönelik üretilen avcı uçağıdır. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF)’ne göre, F-22 uçakları Birleşik Devletler Küresel Saldırı Görev Gücü (US-GSTF)’nün önemli bileşenlerindendir.
F-22 tek kişilik, çift motorlu bir uçaktır. Tasarımı ve gövdesinde kullanılan kompozit malzemeler sayesinde radar izi radar tesisleri için çok düşük olmasına rağmen, Kolchuga pasif algılayicı diye bilinen ESM sistemi tarafından tespit edilebilir. Radar izinin düşük olmasını sağlamak için taşınan bombaları ve füzeleri kanatları altında değil, uçağın içinde bulunan özel depolarda bulunması gerekiyor. Aksi taktirde radar izinin mühim bir oranda yükselip uçağı radar tesisleri için yine tespit edilebilir hale gelmesine neden olur. 7 Ekim 1997’de ilk uçuşunu yapmış, ilk üretilen F-22 17 Ocak 2003’te görev yeri olan Nellis Hava Üssü’ne teslim edilmiştir. F-22 radar görüntüsü çok küçük olan bir uçak olduğu için düşman hava sahasına sızabilir ve öncü darbeyi gerçekleştirebilir. F-22’nin çok yüksek manevra kabiliyeti vardır. Uçakta bulunan itki yönlendirme sistemi sayesinde uçak burnu yukarıya bakacak şekilde sabit irtifada gidebilir. İtki yönlendirmesi uçağın jet çıkışlarının yani nozzle’ların yönlendirilmesi ile yapılmaktadır. Bu özellik F-22’yi it dalaşında üstün kılar. F-22’nin tasarlanmasının bir diğer amacı da havadan havaya füze taşıyamayan dolayısıyla kendini hava saldırılarına karşı koruyamayan F-117’nin bu eksikliğini gidermektir. F-22 GPS kumandalı JDAM’larla F-117 lerin görevlerini yapabilmektedir. F-22 silah yükünü gövde içinde taşır, gövde dışında kanat altındaki iki paylonda da harici yakıt tankı ya da bomba taşınabilir. Uçağın maliyetinin pahalı olması en önemli dezavantajıdır, bu nedenle üretim sayısı sınırlıdır.
F-22 gelecekte F-15E Strike Eagle ve F-117 Nighthawk’ın yerini alacaktır.
F-22 programı, gelişmekte olan global tehlikeler karşı USAF’ın gelecek jenerasyon hava üstünlük savaş uçağını yaratmaktır. Bu uçak düşman hava sahasına sızmak, ilk görünme, birden fazla hedeflere karşı ilk “öldürme” görevlerini ifa etmek üzere tasarlanmıştır. F-22 düşük saptanabilme yeteneği, yüksek manevra kabiliyeti, gelişmiş entegre avionikleri ve “afterburner”sız süpersonik seyir sağlayan aerodinamik performansı ile öne çıkmaktadır. F-22’nin motoru uzun süreli olarak süpersonik hızlarda uçarken “afterburner” kullanmayıp yüksek verim sağlayan, ve bunu düşük hızlarda da gerçekleştiren bir uçaktır.
Havadan havaya görevlerde F-22 6 adet AIM-120C ve 2 adet AIM-9 güdümlü AA füze taşıyacaktır. Havadan karaya görevlerede ise 2 adet AIM-120C ve 2 adet AIM-9’a ilaveten gövde içinde 2 adet 100lb JDAM mühimmat bulunduracaktır. GPS kumandalı JDAM’larla F-117’lerin kapasitesine sahip olacaktır.
F-22’nin kombat yapımı “temiz”dir, yani bütün silahlar gövde içinde taşınmakta ve gövde dışında hiçbir yük bulunmamaktadır. Bu F-22’nin görünmezlik özelliği için önemli bir husustur çünkü bu tip yüklerin olmaması hava direncini azaltacağı gibi menzilini de arttırır. F-22’nin kanat altına dört yükleme noktası vardır, herbiri 5000lb yük taşıyabilir.
Üretimi
Lockheed Martin, Boeing, Pratt & Whitney ve Amerikan Hava Kuvvetleri (U.S. Air Force) tarafından yapılmaktadır. Yüksek maliyeti, Rus ve Çin beşinci jenerasyon uçak projelerindeki ertelemeler, ABD’nin yurtdışına satış yasağı, daha ucuz ve yetenekli F-35’lerin geliştirilmesinde yeterince ilerlenmiş olması sebepleriyle, Nisan 2009 da ABD Savunma Bakanlığı 187 adet olan siparişlerine yenisini eklemeyeceklerini açıklamış ve Eylül 2009’da imzalanan 2010 yılı ABD Ulusal Savunma bütçesinde F-22 için kaynak ayrılmamıştır. Japonya ve Avustralya nın ilgisine rağmen ABD tarafından ihracatına izin verilmeyen F-22’nin tek kullanıcısı olan Amerikan Hava Kuvvetlerinde Mayıs 2010 itibariyle 168 adet bulunmaktadır.
Uçuş Maliyeti
Temmuz 2009’da Amerikan Hava Kuvvetleri F-22’lerin her uçuş saati için yaklaşık 30 saat bakım gerektirdiği ve havadaki her saatin maliyetinin 44,000$ seviyesinde olduğunu açıklamış. Savunma Bakanlığı Sekreterliği ise bu rakamları 34 saat ve 49,808$ olarak açıklamıştır. Bunların yanı sıra Lockheed den yapılan açıklama ise F-22’lerin 2008’de her uçuş saati için 18,10 saat 2009’da ise 20,48 saat bakıma ihtiyaç duyduğu ve her uçuş saatinin maliyetinin 19,000$ olduğu şeklindedir. Pentagon’un talebi ise her uçuş saati için bakım süresinin 12 saat olması gerektiği yönündedir. Aynı açıklamalarda F-22’lerin her 1.7 saatlik uçuşunda kritik bir arıza meydana geldiğinden söz edilmiştir. Ancak Amerikan Hava Kuvvetlerinin verdiği yanıtta F-22’lerin 2004 yılında her 0,97 saatte bir bakıma ihtiyaç duymakta iken 2009 yılında bu rakamın 3,22 ye yükseltiği belirtilmiştir.
Teknik özellikler
Genel özellikler
- Mürettebat: 1
- Yükleme sınırı: 15,000 kg (33,070 lb)
- Uzunluk: 18.90 m (62 ft 1 in)
- Kanat açıklığı: 13.56 m (44 ft 6 in)
- Yükseklik: 5.08 m (16 ft 8 in)
- Kanat alanı: 78.04 m² (840 ft²)
- Airfoil: NACA 64A?05.92 root, NACA 64A?04.29 tip
- Boş ağırlık: 14,379 kg (31,700 lb)
- Yüklü ağırlık: 25,107 kg (55,352 lb)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 36,288 kg (80,000 lb)
- Güç ünitesi: 2× Pratt & Whitney F119-PW-100 Pitch “Thrust” vectoring turbofans, 156+ kN (35,000+ lb) adedi
Performans
- Maksimum hız: ≈2.25mach
- supercruse=1.8 mach (1,325+ mph, 2,132+ km/h) ; >Mach 2.42 (Paul Metz)
- Seyir hızı: Mach 1.72[4] (1.8 mach) supercruise at altitude
- Muharebe yarıçapı: 410 nmi[4] (471 mi, 759 km)
- Sefer menzili: 2,000 mi (1,738 nmi, 3,219 km)
- Servis tavanı: 65,000 ft (19,812 m)
- Kanat yüklemesi: 66 lb/ft² (322 kg/m²)
- İtki/Ağırlık: 1.26
- Maksimum g-yükü: -3.5/+9.5 g